Ciekawa forma sensacyjnej narracji, nowość na rynku wydawniczym, ponadczasowość motywu zbrodni poruszona w publikacji.
Pozycja otwierająca serię Biografie przeklęte, pt. „Niewiadomski- zabić prezydenta”, której autorem jest dr nauk humanistycznych Patryk Pleskot, to novum na rynku wydawniczym.
Niejako bohaterem, i celowo używam tego określenia, jest kat pierwszego prezydenta II RP Gabriela Narutowicza. Autor skupia uwagę na Eligiuszu Niewiadomskim, malarzu i artyście, uważającym się za obrońcę II RP, reprezentancie mas i jednostek. Także sam tytuł „Niewiadomski- zabić prezydenta”, po lekturze książki przybrał dla mnie głębsze znaczenie.
Dzieło Pleskota nie jest typową biografią artysty malarza, uczonego, czy może mordercy? Zastosowany nietypowy układ książki: w części pierwszej, pt. ”Zbrodnia” przedstawiony jest zarys sytuacji politycznej, walki pomiędzy frakcjami politycznymi. Z kronikarską precyzją prezentowana dynamicznie rozgrywająca się akcja, od preludium przez kulminację aż po szok i niedowierzanie. Budowane w ten sposób napięcie, moment zabójstwa prezydenta Gabriela Narutowicza i jego następstwa przeplatają się z domysłami autora, które zainteresują czytelnika. Zainspirują do dalszego odkrywania, krok po kroku, prawdy o wpływie na państwo i jego obywateli tego tragicznego zajścia, które stało się tłem do odkrywania motywu działania Niewiadomskiego. Działał sam czy był wykonawcą wyroku grupy spiskowców? Czy rzeczywistą ofiarą miał być Gabriel Narutowicz?
Retrospekcja w drugim rozdziale, pt. „Dlaczego?” to fakty z życia rodziny Niewiadomskich, Eligiusza z czasów studenckich na tle sytuacji II połowy XIX w., czy jego pracy w Ministerstwie Kultury i Sztuki od 1918 roku. Odegrały one znaczącą rolę w kształtowaniu światopoglądu i wyznawanych wartości. Z formy popularnonaukowej wyłania się profil psychologiczny i socjologiczny, wsparty wspomnieniami osób znających Niewiadomskiego. Autor oddziela go od własnych opinii, unikając typowego psychologizowania. Niejako można odnieść wrażenie, że podrozdział pt. ”Wyjaśnienia sprawcy”, to mowa obrończa tuż przed częścią trzecią, pt. „Kara”. Do rozprawy Niewiadomskiego autor włączył cytaty wypowiedzi z procesu, artykuły z prasy, fragmenty dzieł skazanego, napisane post factum po morderstwie, pt. ”Kartki z więzienia” oraz „List do wszystkich Polaków”, określany jako credo ideologiczne Niewiadomskiego.
Zgodnie z literą prawa, każdy winny musi ponieść karę. Do tego stwierdzenia można odnieść układ rozdziałów w publikacji „Niewiadomski- zabić prezydenta”. „Zbrodnia”- „Dlaczego?”- „Kara”. Trzecia część zawiera opis procesu, okoliczności wydania wyroku i śmierci oprawcy. Niewiadomski uważał siebie za bohatera. Jego nieodłączna megalomania i zachowanie w czasie procesu czy tuż przed śmiercią i wyjątkowość tych okoliczności sprawiły, że materiał zawarty w książce stanowi o jego ponadczasowości. Autor podsumowując dzieło, odnosi je do kultu Niewiadomskiego w środowisku skinheadów, oraz do dziejów najnowszych, m.in. Andersa Breivika i katastrofy smoleńskiej.
Do kogo może być adresowana książka? Ze względu na beletrystyczną narrację, która wprowadza nieco sensacyjny charakter godna jest polecenia dla laików historii. Zawiera jednakowoż oparcie na źródłach z epoki- stenogramach rozmów, prasie, wspomnieniach świadków oraz pamiętnikach osób odgrywających czołowe role w grudniowym dramacie 1922 roku. W połączeniu z przystępnym dla każdego językiem, spełnia wymogi rzetelności faktów i warsztatu historyka, co z pewnością nie pozostanie obojętne dla pasjonatów dziejów. Zawarte są również ciekawostki historyczne, których próżno szukać w podręcznikach szkolnych, m.in. groteskowy opis schyłku rządów premiera Ignacego Paderewskiego lub odpowiedź na pytanie: Dlaczego jeden z żołnierzy biorących udział w egzekucji Niewiadomskiego miał pożałować po latach swego czynu i w jaki sposób starał się zadośćuczynić w tej kwestii swemu sumieniu? Wyjaśnienie dotyczące głównego pytania DLACZEGO? niech pozostanie dla każdego czytelnika wnioskiem z lektury, bowiem odpowiedź na te z pozoru proste pytanie nie jest jednoznaczna.
| Tytuł: Niewiadomski – zabić prezydenta Autor: Patryk Pleskot Format: 148 x 210 Liczba stron: 432 Oprawa: twarda ISBN: 978-83-7427-740-2 |  |
1 Komentarz