Średniowiecze to okres trwający od upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego w 476r. do zdobycia Konstantynopola przez Turków (1453r.) lub odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492r.). „Wieki średnie” trwały, więc około 1000 lat (V-XV w.). Nazwa pochodzi z łaciny, średni oznacza tyle, co kiepski. Często nazywane są też wiekami ciemnymi, ponieważ po upadku świetności zachodniego Rzymu, wszystko wydawało się ciemne i zacofane. Epoka zazwyczaj podzielona jest na trzy okresy: wczesne średniowiecze (V-X w.), rozkwit średniowiecza (X-XIII w.) oraz późne średniowiecze (XIV-XV w.). Podział ten odnosi się głównie do Europy Zachodniej ze względu na późniejsze wkroczenie do epoki Europy Środkowej i Wschodniej.
Islam jest najmłodszą z wielkich religii monoteistycznych (powstała w VII w.), której twórcą był Mahomet, arabski kupiec z Mekki. Ogłosił się prorokiem i wysłannikiem jedynego Boga- Allaha. Jego poglądy zostały początkowo odrzucone, czego skutkiem była ucieczka do Medyny w 622r., gdzie rozpoczęła się nowa era muzułmańska. Koran, czyli święta księga islamu, została spisana przez uczniów Mahometa. Na jej podstawie powstało prawo (arab. szarijat). Wyznawcy tej religii są zobowiązani do przestrzegania 5 obowiązków, filarów islamu. Są nimi: publiczne wyznanie wiary: „Nie ma Boga oprócz Allaha, a Mahomet jest jego wysłannikiem” (szahada), modlitwa odmówiona pięciokrotnie w ciągu dnia, twarzą zwróconą w stronę Mekki (salat), jałmużna świadczona na rzecz potrzebujących (zakat), post w miesiącu ramadan, upamiętniając zesłanie Koranu na ziemie przez Allaha (saum) oraz pielgrzymka do świętego kamienia Kaaba w Mekce (hadż). Miejscem modlitwy wiernych jest meczet, którego charakterystycznym znakiem rozpoznawczym są minarety. Świat muzułmański również uległ podziałowi na sunnitów i szyitów. Spór odnosi się do tego, kto miał prawo przejąć władzę po śmierci Mahometa.
Chrześcijaństwo- największa religia objawiona, oparta na objawieniu Bożym zawartym w Biblii. Narodziła się w starożytności.. Wierni, nazywani chrześcijanami, tworzą wspólnotę- Kościół- będący jednością. Z czasem uległa ona jednak podziałom. Głową Kościoła jest Jezus Chrystus, Jedyny Syn Boga, Osoba Boża. Ziemskim „odpowiednikiem” jest papież. Pierwszym zwierzchnikiem Kościoła był św. Piotr, osobiście wybrany przez Jezusa podczas jego ziemskiego wcielenia. Religia ta opiera się na przyjściu na świat Chrystusa pod ludzką postacią, pozostającego jednocześnie Synem Bożym i jedną z Trzech Osób Bożych (tajemnica Trójcy Świętej), jego ukrzyżowaniu, za grzechy całego świata, zmartwychwstaniu i wniebowstąpieniu. Dzieło Jezusa kontynuowali w I w. n.e. jego uczniowie- apostołowie, którzy rozpowszechnili chrześcijaństwo w Azji, Europie i Afryce. Największy rozwój nastąpił w starożytnym Rzymie, gdzie chrześcijaństwo było prześladowane, w końcu w 313r. zalegalizowane (edykt mediolański), a w 381r. uznane za religię państwową. W późniejszym czasie nastąpiły liczne rozłamy w Kościele m.in. schizma wschodnia 1054r., reformacja Marcina Lutra 1517r., itd.
Według zwolenników islamu Koran jest ostatecznym uzupełnieniem Biblii, uznawanej z zastrzeżeniami dotyczącymi m.in. postaci Chrystusa. Według świętej księgi chrześcijan jest on Synem Boga, w Koranie tylko jednym z Proroków. Wierni powinni przestrzegać reguł islamu m.in. dżihadu (arab. święta wojna), czyli obowiązku pozyskiwania wyznawców, ponieważ ich postępki za życia będą oceniane przez Allacha i nagradzane rajem lub karane piekłem. Można się tutaj dopatrzyć analogii do Biblijnego Sądu Ostatecznego. Mimo wielu podobieństw w obydwu religiach (islam swoje korzenie ma w chrześcijaństwie i judaizmie), po dziś dzień istnieje spór między światem islamskim, a wyznawcami innych religii, zwłaszcza chrześcijaństwa. Muzułmanie zarzucają światu chrześcijańskiemu podział na zwalczające się ugrupowania, kult grobów, obrazów i świętych, utrzymywanie duchowieństwa, które zbyt dużo kosztuje, spożywanie pokarmów nieczystych (wieprzowina i alkohol), odrzucenie Mahometa i nie uznanie jego roli wysłannika Bożego. Uważają też, że źle interpretują Pismo Święte, a wiarę w Trójcę Świętą i Głowę Kościoła na ziemi w postaci papieża, uznają za przejaw politeizmu. Chrześcijanie natomiast nie akceptują Koranu, a już w VII w. pojawiła się koncepcja traktująca islam jako herezję. Oba wyznania, mimo, że wywodzą się od Abrahama, posiadają znaczące różnice, które w zależności od interpretacji świętych ksiąg wpływają na postrzeganie osób wyznających inne religię.
Po śmierci Mahometa w 632r. władzę przejęli kalifowie, czyli „zastępcy proroka”, tworząc państwo teokratyczne. Przystępując do dżihadu wypowiedzieli wojnę państwom chrześcijańskim. Podbili Afrykę Północną, Persję, Syrię, Palestynę, Egipt i Półwysep Pirenejski, zaatakowali Galię. Na tych terytoriach religią obowiązkową stał się islam. Aby zostać jego wyznawcą wystarczyło trzykrotnie powtórzyć publicznie szahadę. Wiele osób skuszonych obietnicą raju brało udział w świętej wojnie, do której nawoływał Koran (Koran, Surra 22): „Wojna święta jest najtrwalszą podstawą wiary […] Schodami prowadzącymi do najwyższego raju.”. Oddanie muzułmanów wraz z rozwojem gospodarczym, który następował w ich kraju w miarę ekspansji, sprawiły, że doszli oni aż do Galii. W 732r. zostali pokonani w bitwie pod Poitiers przez Karola Młota, majordoma władcy Franków Childeryka III.
Kolejnym bolesnym ciosem w relacjach między światem chrześcijaństwa a islamu jest zdobycie przez Turków Jerozolimy- świętego miasta, w którym został krzyżowany Jezus Chrystus. To, wraz z utrudnianiem handlu kupcom europejskim i zajęciem przez Seldżuków części Cesarstwa Bizantyjskiego, doprowadziło do powstania idei krucjat pod koniec XI w. W 1095r. Urban II wezwał do walki z muzułmanami i wyzwolenia grobu Pańskiego w Jerozolimie. Zapoczątkowało to krucjaty, które trwały do upadku Akki w 1292r. Pierwsza krucjata ludowa wyruszyła w 1096r., jednak bez przygotowania ludzi do tak długiej podróży szybko zakończyła się klęską. W tym samym roku, parę miesięcy później, do „walki z niewiernymi” wyruszyło rycerstwo włoskie i francuskie. Ta krucjata, mimo, że brakowało jednolitego dowodzenia, wody i sprzyjających warunków pogodowych, odniosła sukces. W Azji Mniejszej, pod twierdzą Nike siły muzułmańskie zostały pokonane. Następnie krzyżowcy zdobyli Antiochię, po czym skierowali się na Jerozolimę, którą zdobyli, (1099r.) po 40 dniach oblężenia. Na jej miejscu powstało Królestwo Jerozolimskie, pod władzą Godfryda z Bouillon, jednego z dowodzących wyprawą. Ogłosił się „obrońcą Grobu Świętego”, uznawszy, że tylko Bóg może być królem Jerozolimy. Jednak jego następcy nie podzielali jego sposobu myślenia. Do obrony zdobytych ziem zostały powołane zakony rycerskie. Należeli do nich joannici, templariusze i bracia Najświętszej Marii Panny. By utrzymać tak słabe państwo jak Królestwo Jerozolimy, w tak niesprzyjającym położeniu, organizowano kolejne krucjaty. II krucjata miała miejsce w latach 1147-1149. Jej organizatorami byli Konrad III i Ludwik VII, nie przyniosła oczekiwanych skutków, co prawda przez kolejne 38 lat Jerozolima została w rękach chrześcijańskich, lecz w 1187r. sułtan Egiptu- Saladyn zdobywa ją. Staje się to pretekstem do zorganizowania III Krucjaty w 1189r. Na jej czele stają cesarz Fryderyk I Barbarossa, król Francji Filip II August i król Anglii Ryszard Lwie Serce. Cesarz podczas podróży utonął, a jego rycerze wrócili do kraju. Na polu walki pozostali Anglicy i Francuzi, którzy choć pokonali Turków w 1190r., zazwyczaj walczyli ze sobą niż z „niewiernymi”. W ostateczności chrześcijanie otrzymali pozwolenie na pielgrzymki do Jerozolimy, ale nie było to satysfakcjonujące rozwiązanie. Kolejna krucjata została zorganizowana przez papieża Innocentego III. Przystał on na haniebną propozycje doży Dandolo: w zamian za sfinansowanie ekspedycji krzyżacy zrównają z ziemią Zdar. Papież wypełnił obietnicę, ale po zniszczeniu miasta rycerze wdali się w spór o tron Bizantyjski i zamiast udać się nad Morze Śródziemne, ruszyli na Konstantynopol, gdzie utworzyli Cesarstwo Łacińskie. Przetrwało ono do 1261 r. Za ten czyn papież rzucił klątwę na krzyżowców. Po kolejnej klęsce narodził się pomysł, by na krucjatę udały się dzieci, gdyż są bezgrzeszne i tylko one mogą wygrać walkę z arabami. Wyruszyły w 1212r. by zostać sprzedane w niewolę arabską. V krucjata zorganizowana przez Andrzeja II i Leopolda VI miała na celu zdobycie Kairu, co się nie powiodło. VI i VII krucjatę powołał do życia Ludwik IX Święty. Pierwsza miała miejsce w latach 1248-1254, druga w 1270r. Obydwie zakończyły się niepowodzeniem a ostatnia twierdza chrześcijańska- Akka, upadła w 1291 r. Od tego czasu muzułmanie są o wiele mniej tolerancyjni wobec chrześcijan.
Krucjaty, mimo, że każda kolejna była większą pomyłką i nieporozumieniem, przyniosły wiele korzyści. Powiększenie majątków Kościoła, poznanie nowych tkanin, przypraw i żywności. Wzrosło zainteresowanie Europejczyków naukami przyrodniczymi, które były u arabów na wyższym poziomie. Walki wpłynęły na udoskonalenie sztuki wojennej, upowszechniły się rycerskie obyczaje i używanie herbów. Negatywnymi skutkami był fanatyzm religijny, który objął całą Europę. Zginęły tysiące ludzi w wyniku walk i głodu. W świecie arabskim utrwalił się obraz Europejczyka- okrutnego, prymitywnego człowieka, dbającego tylko o swój interes. Jednak najważniejszym negatywnym skutkiem było pozbawienie Europy ochrony przed ekspansją turecką, w wyniku osłabienia Bizancjum.
Odpowiednikiem europejskich krucjat w Hiszpanii była reconquista, czyli z łaciny odbicie. Dużą rolę odegrały królestwa Kastylii oraz Argonii, przyczyniając się do rozpadu kalifatu w Kordobie i skłócenia emiratów. W 1063r. papież Aleksander II, podobnie jak później Urban II, poprosił rycerstwo o pomoc w walce z niewiernymi. Udało im się odbić z rąk muzułmańskich Toledo, ale starcia trwały jeszcze dużo później- ostatecznie w 1492r. Maurowie zostali wypędzeni z ostatniej twierdzy Grenady. W 1212r. w bitwie pod Navas de Kolosa chrześcijanie zajęli cały Półwysep Pirenejski, oprócz wspomnianej Grenady.
Emir Osman I w XIII w. wykorzystał osłabienie Bizancjum i ogłaszając się sułtanem, uderzył na Europę. Chciał stworzyć nowe imperium muzułmańskie. W 1389r. w Bitwie na Kosowym Polu pokonał Serbów, Bośniaków i Bułgarów. Widząc narastające zagrożenie król Węgier zorganizował krucjatę przeciwko Osmanowi I i jego wojsku. Po raz pierwszy rycerze polscy wzięli w niej udział. Jednakże ta wyprawa, podobnie jak prawie wszystkie poprzednie, zakończyła się klęską. Wojska Zygmunta Luksemburczyka zostały rozgromione przez Turków pod Nikopolis w 1396r. Sułtan jednak nie wykorzystał szansy na dalszą ekspansje, ponieważ pojawiło się nowe zagrożenie w postaci Mongołów.
Po uporaniu się z tym wrogiem Turcy powrócili do idei podboju Europy. Na początku XV w. Węgry znów stały się zagrożone najazdem muzułmańskim. Ze względu na unię polsko-węgierską z 1440r., Polska musiała wspomóc Węgry. W 1443r. Władysław III podjął walkę, która zakończyła się jego zwycięstwem. Latem 1444r. został podpisany pokój z Turkami, jednak król nie dotrzymał go. Za namową papieskiego legata podjął wyprawę do Bułgarii. Takie działanie nie leżało w interesie Polski, więc nasz udział był niewielki. Armia Warneńczyka doprowadziła do oblężenia Warny, wojska sułtana Murada nie pozostały obojętne. Bitwa doprowadziła do klęski wojsk węgierskich, a sam król został zabity. W kolejnych latach wojska tureckie odnosiły sukcesy na Półwyspie Bałkańskim.
Ekspansja turecka była najbardziej widoczna w Bizancjum, które traciło terytoria, aż w końcu pozostał już sam ufortyfikowany Konstantynopol. Nie zdało się to jednak na wiele, ponieważ sułtan Mehmed II dysponował potężną bronią- armatą. Pozyskał ją dzięki zdradzie Urbana- węgierskiego ludwisarza, który po nie udzieleniu mu wsparcia finansowego przez Węgrów, sprzedał pomysł na broń Turkom Osmańskim. Mimo ogromnego rozmiaru i małej szybkostrzelności armaty pomogły zdobyć miasto. W 1453 roku Konstantynopol przestał istnieć, zakończyła się też epoka średniowiecza. Dziś w miejscu, w którym kiedyś stał symbol potęgi chrześcijaństwa, znajduje się Istambuł, który Turcy zrobili swoją stolicą. Pobili również Serbię, Bośnię, Hercegowinę, Albanię, Grecję. Nowe imperium tureckie zbudowane na gruzach Konstantynopola rozciągało się od Eufratu i Tygrysa w Azji, przez półwysep Azji Mniejszej, w Europie wyspy greckie i Bałkany, po Dunaj i Sawę.
W następnym wieku Turcy Osmańscy zdobywali nowe ziemie. Ich podboje powstrzymała, dopiero w 1571r. pod Lepanto, liga antyturecka. Polska prowadziła później wojny z Turcją w latach 1620-1621, 1672-1676, 1683-1699. Kolejny poważny konflikt nastąpił w 1853r. i trwał do 1856r. (tzw. wojna krymska). Po wybuchu I wojny światowej Turcja stanęła po stronie Trójprzymierza. W 1914r. prowadziła działania zbrojne przeciw Rosji, zakończyły się one zawieszeniem broni po wybuchu rewolucji październikowej w 1917r. Najsłynniejsza jednak była rzeź Ormian, do której doszło w czasie walk. W 1915r. nastąpił desant aliancki w rejonie Gallipoli, który zakończył się klęską. Od 1917r. na czele państwa stanął nieformalny triumwirat, który upadł w skutek porażki państw centralnych. Po wojnie Turcja straciła wiele terytoriów, a na terytorium kraju stacjonowały wojska okupacyjne. W dwudziestoleciu międzywojennym państwo tureckie stało się krajem autorytarnym, którego dyktatorem był Mustafa Ataturk Kemal Pasza, następnie w 1923r. ustanowiono republikę. Stolica została przeniesiona do Ankary. W II wojnie światowej Turcja została neutralna.
W dzisiejszych czasach Europa nie ma już problemów z Turcją, ale z krajami takimi jak Iran, Irak, Afganistan czy Pakistan. Po II wojnie światowej pojawiła się nieznana do tej pory potężna broń- bomba atomowa. Jej wykorzystanie jest jednym z najgorszych koszmarów dzisiejszych czasów. Konflikty polityczne z krajami islamskimi i ich przywódcami zdarzają się często w XXI wieku i bywają wywołane zagrożeniem nuklearnym. Wtedy interwencja jest niezbędna.
Przez 13 wieków islam walczy ze światem chrześcijańskim. W średniowieczu rozpoczął się spór, który trwa do dzisiaj. Warto byłoby zadać sobie pytanie:, dlaczego do tego doszło? To, że tłumy pójdą na wojnę, jeśli będą miały odpowiednio charyzmatycznego przywódcę i, jak w tym przypadku, obietnicę wielkiej nagrody- raju, historia udowodniła już wielokrotnie. Najstraszniejszym z możliwych przykładów był Adolf Hitler, przywódca III Rzeszy w czasie II wojny światowej. Tak samo było z Mahometem, (który sam walczył z Mekkańczykami) i islamem. Sam islam narodził się w wojnie, wojna pozwoliła mu się rozprzestrzenić, w opozycji do pokojowego chrześcijaństwa. Kalifowie, którzy przejęli władzę po Mahomecie podbijali państwa chrześcijańskie jedno po drugim. Nie mogli wprowadzić islamu od razu, ze względu na zbyt dużą liczbę chrześcijan, więc nakładali na nich podatki i legalizowali ich religię. Dzięki tym podatkom mogli prowadzić dalszą ekspansję. Sam Koran o Dżihadzie mówi nie jasno i często sprzecznie. Można w nim znaleźć zarówno wskazówki odnośnie szacunku do drugiego człowieka, jak i nawoływanie do krzewienia i obrony islamu np. Sura XXIII 60-61 lub Sura II 190. To główny powód konfliktu między chrześcijaństwem a islamem. Oczywiście to nie usprawiedliwia krzyżowców, którzy po zdobyciu Jerozolimy, w 1099r. i Antiochii dokonali rzezi muzułmanów czy zniszczenia Zdaru. Zarówno teraz jak i w średniowieczu trzeba było próbować się porozumieć. Brak porozumienia zaowocował tylko większymi stratami w ludziach i pogłębiającą się nienawiścią. Porozumienie było możliwe, co pokazała wyprawa Fryderyka II, który na drodze pokojowej odzyskał Jerozolimę, Betlejem i Nazaret. Chrześcijanie sami nakreślili w umysłach muzułmanów swój obraz, który jest w nich aż do dzisiaj. Niedotrzymywanie obietnic (pokój w 1443r. między Władysławem III Warneńczykiem, a Turkami), okrucieństwo (wyżej wymienione przykłady)- takie prawdziwe cechy zobaczyli w nas arabowie w średniowieczu. Bez szukania wspólnego porozumienia, jesteśmy skazani na powtórkę z historii, która pokazała, że im mniej woli dialogu i rozwiązywania konfliktu, tym więcej nienawiści i ofiar w ludziach.
