Połaczenie dynastii lotaryńskiej z dynastią Habsburgów
Habsburgowie jeden z najpotężniejszych rodów w dziejach Europy pochodził z północnej Szwajcarii. Wymarł jednak w XVIII wieku. Ostatni Habsburg cesarz Karol VI, zdecydował się na uregulowanie zasad następstwa po sobie. W 1713r. wydał „Sankcję pragmatyczną” dotyczącą wszystkich posiadanych przez siebie terytoriów. W myśl tego zarządzenia tron po nim dziedziczyła córka, a w dalszej kolejności jedna z jego bratanic.
Postanowił również, że wszystkie kraje pod jego panowaniem stanowią od tej pory niepodzielną i nierozłączną całość, co miało w przyszłości zapewnić stabilność i odsunąć od pretensji do tronu innych pretendentów.
Po śmierci Karola VI w 1740r. wszystkie prawa do schedy po nim odziedziczyła jego córka Maria Teresa. Wraz ze swym mężem księciem lotaryńskim Franciszkiem Stefanem zapoczątkowała ona nowy ród, który przyjął nazwę Dom Habsburg-Lorraine.
Początki dynastii lotaryńskiej
Dynastia lotaryńska miała bardzo długą genealogię, jej pierwszym znanym przedstawicielem był zmarły w 930r. hrabia Metzu, Matfried. Od dóbr w Alzacji rodzina przyjęła nazwę Chatenois.
Potomek Matfrieda, Adalbert sięgnął w 1047r. po tytuł księcia Alzacji. Od jego brata Gerarda natomiast pochodzili kolejni przedstawiciele dynastii rządzący Lotaryngią.
Położenie geopolityczne tego kraju sprawiło, że władcy lawirowali między królami Francji a cesarzami rzymskimi. Wewnętrzne stosunki też nie pozwalały nigdy na stabilność tronu. Waśnie dynastyczne były powodem nie jednej wojny domowej.
W XIV w. doszło do największego ze sporów. Książe Karol II na krótko przed śmiercią postanowił, bowiem oddać swoje dobra Walezjuszom, bocznej linii Kapetyngów. Jego brat hrabia Vaudemont Ferry nieuznający takiego stanu rzeczy wypowiedział posłuszeństwo Francji.
Od 1431r. prowadził politykę przeciwną andegaweńskiej dynastii Lotaryngii.
Wojnę zażegnało małżeństwo hrabiego Ferry’ego II z córką księcia Rene I, Jolantą. Syn tej pary Rene II objąwszy tron w 1473r. przywrócił domowi Chatenois (nazywanego teraz dynastią z Vaudemont) utracone księstwo.
Ustabilizowanie sprzyjało rozwojowi kraju w XVI w. Korzystając z wojen religijnych w Rzeszy książe Antoni traktatem z Naremburga zyskał w 1542r. niezależność od cesarstwa dla swojego państwa.
Brat Antoniego, Klaudiusz wplatał się w wir polityki francuskiej zapoczątkowując ród de Guise.
Próby wyrwania się spod skrzydeł Francji
Gwizjusze po wymarciu Walezjuszy konkurowali o tron francuski z Bourbonami i stali na czele stronnictwa katolickiego walczącego z hugenotami. Bliskie sąsiedztwo Francji nie było jednak na rękę książętom lotaryńskim. Panowanie kolejnych Ludwików i ich ekspansja na wschód nie była na rękę dążącym do suwerenności władcom z Alzacji.
W XVII w. Karol IV Lotaryński próbował uniezależnić się od Francji, za co podczas wojny trzydziestoletniej trzykrotnie tracił tron. W czasie sporów z Bourbonami, książęta lotaryńscy szukali wsparcia w Rzeszy, co doprowadziło ich do zbliżenia z Habsburgami. Ciągłe przemarsze obcych wojsk i okupacja spowodowały upadek gospodarczy księstwa.
Następny książe Karol V oraz jego syn Leopold ciągle wypędzani ze swoich ziem przez Francuzów szukali sobie, więc miejsca tułając się po Europie. Wielokrotnie byli kandydatami Habsburgów do tronu polskiego.
W 1697r. Leopoldowi udało się powrócić do Lotaryngii. Nie na długo jednak. Wykorzystując pretekst wojny sukcesyjnej polskiej w 1733r. oraz zaangażowanie Habsburgów w konflikt o dziedziczenie tronu w Rzeszy król Francji Ludwik XV, anektował zbrojnie państwo lotaryńskie.
W 1737r. podarował je dożywotnio swojemu teściowi Stanisławowi Leszczyńskiemu. Syn Leopolda, Franciszek Stefan pozbawiony rodzinnego księstwa, otrzymał rekompensatę w postaci Wielkiego Księstwa Toskanii po wymarciu tam Medyceuszy. Małżeństwo z Marią Teresą zapewniło mu tytuł cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego w 1745r.
Była to już jednak tylko godność symboliczna, gdyż ster rządów był w rękach jego żony. Pierwszemu Habsburgowi-Lorraine pozostawało, więc tylko bogacić się i stwarzać pozory zadowolenia ze stanu rzeczy.
Ród Habsburg-Lorraine – cesarze Austrii
Tron po nim odziedziczył Józef II, reformator, wzór władcy absolutnego. Uczestniczył on w rozbiorze Rzeczpospolitej w roku 1772. z anektowanych do Austrii terenów tworząc nowy twór polityczny pod nazwą Królestwa Galicji i Lodomerii.
W 1790r. cesarzem został jego brat Leopold II. Panował krótko, ale odznaczył się wyjątkowym talentem do reform w państwie i sztuce dyplomacji. Pozostawił też liczne potomstwo, które zapewniło ciągłość dynastii.
Kolejny Habsburg na tronie Franciszek I (II) nie odznaczał się talentem do sprawowania władzy. W 1804r. przyjął tytuł cesarza Austrii, aby zapewnić dynastii habsbursko-lotaryńskiej dziedziczną godność cesarską. Wojny napoleońskie pozbawiły go hegemonii w Rzeszy, a także spowodowały rozwiązanie Świętego Cesarstwa Rzymskiego istniejącego od 962r.
Franciszek musiał pogodzić się z warunkami narzuconymi przez Napoleona I. Kongres Wiedeński 1815r. przywracał Habsburgom przewodnią rolę w Niemczech jednak nie zapewniał cesarzowi powrotu na tron Rzeszy.
Następca Franciszka I, panujący od 1835r. Ferdynand I chorowity i wysługujący się ministrami pod naciskiem wydarzeń z 1848r. zrzekł się tronu na rzecz bratanka Franciszka Józefa I.
Ten początkowo bardzo surowy władca, rozprawiający się z wszelkimi przejawami rewolucyjnymi siłą. Z czasem złagodniał przyjmując liberalny sposób rządów.
W 1867r. próbując zażegnać konflikt z Węgrami przekształcił swoje państwo w dualistyczną monarchię Austro-Węgry. Przeszedł również do historii jako tytan pracy i usposobienie dobrego władcy staruszka. Nie udało mu się jednak zażegnać ruchów separatystycznych, co było jedną z przyczyn rozpadu państwa po jego śmierci w 1916r.
Ostatni cesarz Karol I objął tron w czasie I wojny światowej nie posiadał zaplecza politycznego by móc ratować to, co zostało ze spuścizny po przodkach. W 1918r. wybuchła w Austrii rewolucja, która pozbawiła go tronu. Karol I próbował, co prawda kilkakrotnie wrócić do władzy na Węgrzech, ale sprzeciw zwycięskich mocarstw i zdrada regenta Horthyego pozbawiła go wszelkich nadziei.
Od cesarza Leopolda II pochodzili Habsburgowie linii: cesarskiej, toskańskiej, węgierskiej, lombardo-weneckiej, cieszyńsko-żywieckiej. Szczególne znaczenie dla historii Polski ma ta ostatnia gałąź rodu.
Habsburgowie w Cieszynie i Żywcu
Habsburgowie cieszyńscy pochodzili od arcyksięcia Karola Ludwika, austriackiego generalissimusa, zwycięzcy spod Aspern. Adoptowany przez księcia Alberta Kazimierza Wettina, odziedziczył po nim Księstwo Cieszyńskie. W nowo nabytych dobrach przyczynił się do szybkiego rozwoju przemysłowego tych ziem zakładając kopalnie i huty.
Następca jego w Cieszynie został arcyksiążę Albrecht, który nie mając potomków przekazał swoje dobra bratankom. Ostatni książe cieszyński Fryderyk w czasie I wojny światowej był głównodowodzącym armii austriackiej w zastępstwie Franciszka Józefa I.
Po rozpadzie Austro-Węgier utracił swoje dobra w wyniku nacjonalizacji przeprowadzonej przez władze polskie i czechosłowackie. Resztę życia spędził w swoich majątkach na Węgrzech.
Młodszy brat Fryderyka, Karol Stefan zapoczątkował linię habsburską na Żywcu. W czasie I wojny światowej był nominowany przez cesarza niemieckiego na króla polskiego.
Nie objął nigdy jednak tronu z uwagi na przegraną Niemiec w wojnie i rozpad monarchii habsburskiej, które miały być podporą jego panowania. Arcyksiążę Karol Stefan po wojnie nie zamierzał opuszczać Polski. Został filantropem i przyjacielem Polskiej Akademii Umiejętności. Jego dzieci się spolonizowały.
Zgodnie ze specjalnym „Statutem Rodzinnym” z 1839r. obecną głowa rodu Habsburgów jest arcyksiążę Otto von Habsburg, syn cesarza Karola I, znany polityk i eurodeputowany.
Przedstawiciele linii żywieckiej, która po II wojnie światowej utraciła wskutek nacjonalizacji swój majątek wyemigrowali do Szwecji. Niedawno do Polski powróciła ze Szwajcarii arcyksiężna Maria Krystyna, która zamieszkała w Żywcu. Jej brat arcyksiążę Karol Stefan jedyny wnuk Karola Stefana mieszka nadal w Szwecji.
