Gdziekolwiek nie spojrzymy na tekst o Polsce pod zaborami, powtarza się jedna liczba – 123. Chodzi tu oczywiście o lata, przez które Polska nie była niepodległa. Ale czy do końca takie uproszczenie jest poprawne? Oczywiście, że nie. W tym tekście chciałbym dokładniej przybliżyć prawdę na ten temat.
Rzeczpospolita zniknęła z map Europy w 1795 roku i tę datę uważa się za początek okresu nazywanego „Polska pod zaborami”. I już tutaj mamy pierwszy błąd. Państwo polskie rzeczywiście zniknęło w tym roku, jednak zabory zaczęły się już w 1772 roku. Wtedy to znaczna część Rzeczypospolitej znalazła się w granicach Austrii, Prus bądź Rosji.
Nie możemy również zapominać, że owe słynne 123 lata były przerywane różnymi wojnami. W 1807 roku na ziemie polskie wkracza Napoleon i tworzy częściowo niepodległe Księstwo Warszawskie, które w 1809 rozszerza swoje panowanie na tereny III zaboru austriackiego. Mimo że żywot tego tworu był bardzo krótki, to Polacy cieszyli się w nim znaczną swobodą, mieli własnego władcę (co prawda narzuconego, ale co tam:)), rząd, sejm i wojsko. Wraz z początkiem wyprawy na Moskwę Księstwo przyjmuje nazwę Królestwa Polskiego i wraca do rodziny monarchii europejskich.
Wojna Napoleona z carem, niestety, zakończyła się porażką tego pierwszego, przez co w granice Księstwa Warszawskiego w 1813 wkroczyli Rosjanie. I pozostali tam bardzo długo 🙂 Jednak przez pierwsze kilkanaście lat życie na tych terenach nie toczyło się źle. Po kongresie wiedeńskim przywrócone zostało Królestwo Polskie, w unii personalnej z Rosją.
Do czasu wybuchu powstania listopadowego Polacy mieli szeroką autonomię – istniał polski sejm, skarb, wojsko, nadana została bardzo liberalna jak na tamte czasy konstytucja. Jednak postanowienia traktatu wiedeńskiego zostały cofnięte po przegranej wojnie z caratem (1831).
Tymczasem w Wielkopolsce istniało Wielkie Księstwo Poznańskie – część Prus, w której ludzie o polskim obywatelstwie cieszyli się częściową niezależnością. Również Kraków, a dokładniej tzw. Rzeczpospolita Krakowska miała ograniczoną możliwość samostanowienia.
Autonomie na ziemiach polskich były jednak stopniowo ograniczane. Poznań został całkowicie wcielony do Prus w 1849, Kraków do Austrii w 1848, Królestwo Polskie w 1864 po klęsce powstania styczniowego.
Niepodległość Polska odzyskała w 1918 roku. Jednak i tej daty nie można przypisać do terenów całej Drugiej Rzeczypospolitej, znaczne jej tereny przyłączone zostały (np. w drodze plebiscytów) po 1918 roku. Widać zatem wyraźnie, że sławetne „123 lata niewoli” są w dużej mierze skrótem myślowym, które czasami nijak się ma do rzeczywistości. Ale to tylko uproszczenie, a one zazwyczaj mają to do siebie, że są błędne 🙂
5 Komentarzy