I rozbiór Polski
Polska pod Zaborami znajdowała się od 1772, kiedy to trzy państwa ościenne (traktat Trzech Czarnych Orłów) dokonały pierwszego rozbioru Naszej Ojczyzny!
W pierwszym zaborze ( 5 VIII 1772 roku) Polska utraciła na rzecz Prus: Pomorze Gdańskie (bez Gdańska), Warmię, pas ziem nadnoteckich. Łącznie na rzecz Prus Polska utraciła 36 tys. km2 oraz ponad 580 tys. mieszkańców.
Austria do swoich terenów włączyła wszystkie tereny na południe od Wisły i Sanu oraz województwo ruskie. Razem 83 tys. km2 oraz 2,65 mln mieszkańców.
Zabór rosyjski to ziemie na wschód od Dżwiny i Dniepru. Jedyne(!!!) 92 tys. km2 kraju zostało włączone do Rosji, oraz 1,3 mln. mieszkańców dostało się pod niewole innego kraju.
Każdy rozbiór kończył się sejmem rozbiorowym, dlatego w 1773 roku, rok po pierwszym rozbiorze doszło do takiego spotkania. Na sejmie tym Polska oraz kraje „rozbierające” ratyfikowały traktaty rozbiorowe, co odbyło się jednak ze sprzeciwem jednego z posłów – Tadeusza Rejtana, na sejmie potwierdzono także, że władza ustawodawcza należeć będzie do sejmu, utworzono Radę Nieustającą pod przewodnictwem króla, zreorganizowano armię polską, oraz powołano K E N.
W wyniku pierwszego rozbioru zapanowało wielkie niezadowolenie w kraju, czemu nie ma się co dziwić. Nasz kraj stracił stabilność a jego niepodległość stanęła pod znakiem zapytania. Pomimo tego uważano, że podobna sytuacją nie będzie miała miejsca, jednak Polska znajdowała się pod silnym wpływem Rosji, co uniemożliwiało przeprowadzenie reform w kraju, mających na celu poprawienie sytuacji i stabilności kraju.
Po pierwszym rozbiorze nastąpiło rozluźnienie związku pomiędzy Prusami, Austria i Rosją, w roku 1787 wybuchła wojna Rosji i Austrii przeciwko Turcji, rok 1787 był także rokiem zjazdu Stanisława Augusta Poniatowskiego i Katarzyny II w Kaniowie. Na zjeździe caryca zgodziłą się na zwołanie sejmu pod węzłem konfederaci i przeprowadzenie reform w kraju!
Sejm Wielki Czteroletni – Uchwalenie Konstytucji 3 Maja
W latach 1788 – 1792 obradował tzw. Sejm Wielki Czteroletni – zawiązał się on jesienią 1788 roku pod przewodnictwem marszałków Stanisława Małachowskiego i Kazimierza Nestora Sapiehy. Na sejmie obradowały stronnictwa dworskie, hetmańskie oraz najbardziej postępowe – stronnictwo patriotyczne.
Podczas pierwszej kadencji sejmu (sejm zbierał się na dwa lata) zażądano wycofania wojsk radzieckich z terytorium Polski, powołano stałą, 100-tysieczną armię, zniesiono Radę Nieustającą, wprowadzono stały podatek od dóbr szlacheckich i duchownych oraz utworzone komisje porządkowe cywilno – wojskowe, które usprawniły administrację terenowa.
28 marca roku 1790 zawarto sojusz z Prusami, który gwarantował pomoc wojskowa w razie konfliktu z Rosją. Prusy co prawda chciały przyłączenia Gdańska i Elbląga w zamian za powrót do Polski Małopolski południowej, jednak sejm nie zgodził się na żadne zmiany terytorialne.
W listopadzie 1790 roku przedłużono kadencję sejmu. W wyniku obrad drugiej kadencji sejmu 3 maja 1791 roku została uchwalona Ustawa Rządowa. Konstytucja majowa gwarantowała tolerancje religijna, chłopi zostali wzięci pod ochronę państwa, wprowadzono dwuizbowy sejm, władzę wykonawczą król oraz Straż Praw, zniesiono także liberum weto i wolną elekcję. Sejm konstytucyjny miał zbierać się co 25 lat, normalne obrady sejmu miały odbywać się co dwa lata, jednak sejm by zawsze gotowy, czyli w każdej chwili może być zwołany.
Po uchwaleniu Konstytucji 3-go Maja wybuchła wojna, której celem była obrona owej Ustawy. Wojna zakończyła się klęską stronnictwa patriotycznego. Król Stanisław August przystąpił wówczas do konfederacji targowickiej. Konfederacja została założona w roku 1791 przez Potockiego, Branickiego i Rzewuskiego. Miała ona na celu obronę oraz przywrócenie starego porządku przy pomocy rosyjskiej carycy – Katarzyny II.
Wyczyn ten doprowadził to masowej emigracji zwolenników i członków stronnictwa patriotycznego. W kraju zapanował chaos! Polska została opanowana przez wojska carycy, a władzę przejęła targowica. Prawie wszystkie postanowienia Konstytucji unieważniono. Kraje zachodnie przyglądały się temu procederowi z założonymi rękami. Pozostały bierne.
II rozbiór Polski
W kraju jest destabilizacja, a w Berlinie i Petersburgu toczyły się rozmowy odnośnie kolejnego rozbioru! Rok 1793 był rokiem podpisania traktatu rozbiorowego pomiędzy Katarzyną II i Fryderykiem Wilhelmem II. Jedynym krajem z naszych sąsiadów, który nie brał udziału w rozbiorze była Austria. Była ona bowiem zaangażowana w wojnę z Francją (która pozostawała bierna wobec Polski).
Rzeczpospolita w wyniku II rozbioru utraciła na rzecz Prus 58 tys. km2 i 1,1 miliona ludzi (Gdańsk, Toruń, Wielkopolskę, Kujawy, część Mazowsza z Płockiem, Łowicz, Piotrków oraz Częstochowę), na rzecz Rosji 250 tys. km2 i 3,0 miliona ludności (ziemie na wschód od linii łączącej Zbrucz z Dyneburgiem).
Powstanie Kościuszkowskie
Drugi rozbiór doprowadził do pierwszego, dużego zrywu niepodległościowego Polaków. 24 marca 1794 na rynku krakowski Tadeusz Kościuszko uroczyście zaprzysiągł wierność Polsce, tym samym rozpoczął powstanie. Tadeusz Kościuszko objął funkcję dyktatora (naczelnika powstania). Dnia 4 kwietna 1794 roku siły powstańcze pokonały wojska rosyjskie w bitwie pod Racławicami. Zwycięstwo to miało ogromne znaczenie – było pierwszym sukcesem powstania. Kościuszko po bitwie mianował oficerem Bartosza Głowackiego, chłopa, który odznaczył się w czasie ataku na armaty.
W celu zapewnienia powstaniu udziału chłopów Kościuszko 7 maja 1794 roku w Połańcu ogłosił tzw. uniwersał połaniecki. Znosił on poddaństwo osobiste chłopów, zwolnienia od pańszczyzny dla walczących oraz prawo nieusuwalności z użytkowanego gruntu.
Przeciw powstaniu wystąpiły zdecydowanie Prusy. Warszawę przygotowywano do obrony,
wybuchło powstanie w Wielkopolsce. Tymczasem oddziały polskie poniosły klęskę w walce z armią pruską pod Szczekocinami 6 czerwca 1794 roku. Padło Wilno, zostały pokonane oddziały broniące linii Bugu przed Rosjanami. W lipcu i sierpniu toczyły się ciężkie walki z wojskami pruskim pod Warszawą, ostatecznie uwolniono miasto od oblężenia.
Aby nie dopuścić do połączenia się dwóch armii rosyjskich dnia 10 października Kościuszko ze swoimi siłami zastąpił drogę wojsku carycy Katarzyny II. W bitwie poniósł druzgocącą klęskę i sam dostał się do niewoli. Dalszą obroną stolicy dowodził Józef Zajączek. W listopadzie wojska rosyjskie zajęły Pragę i dokonały tam rzezi na jej mieszkańcach. Ostatni naczelnik powstania Tomasz Wawrzecki podpisał kapitulację, powstanie upadło.
III rozbiór Polski
Już podczas samych walk powstańczych Rosja, Prusy i Austria prowadziły rozmowy dotyczące kolejnego rozbioru. W roku 1795 podpisano traktat rozbiorowy. Prusy uzyskały część Wielkopolski, Mazowsze z Warszawą, Podlasie. Łącznie 48 tys. km2 i 1 mln ludności. Rosja przyłączyła ziemie na na wschód od linii Niemen-Drohiczyn-Bug wraz z Kurlandia. Łącznie 120 tys. km2 oraz 1,2 mln ludności.
Austria, która nie brała udziału w drugim rozbiorze zajęła tereny Lubelszczyzny, które traktowała jako rekompensatę za starty w wojnie z Francją, tereny na południe od linii Pilica-Wisła-Bug. Razem 47 tys. km2 oraz 1,5 mln ludności. Po podpisaniu traktatu rozbiorowego – 24 października 1795 roku król Stanisław August Poniatowski abdykował, gdzie 3 lata późnie zmarł w Petersburgu.
Przyczyny upadku państwa Polskiego – Znaczenie rozbiorów
Trzeci rozbiór wymazał Rzeczpospolitą z map Europy. Z państwa polsko-litewskiego, liczącego w połowie XVIII wieku około 725 tys. km2 i 12,2 miliona mieszkańców Rosja zagarnęła w sumie 62% terytorium i 45% ludności, Prusy – 20% ziem i 23% ludności, Austria – 18% terenów i 32% populacji.
Przyczyn upadku Naszej Ojczyzny jest wiele i podzielić je można na dwa rodzaje – przyczyny zewnętrzne, oraz wewnętrzne. Do przyczyn zewnętrznych zaliczyć możemy wzrost potęgi państw sąsiednich, rządzonych absolutnie, mających silne armie, które ingerowały w wewnętrzne sprawy Polski.
Rzeczpospolita wciągana była w liczne wojny, narzucono naw wiele aktów prawnych (prawa kardynalne), a państwa Europejskie nie popierały interesów Naszego kraju oraz fakt, gdzie Austria szukając rekompensaty za tereny utracone w wyniku wojny z Francją, zajmowała terytorium Polski.
Dużo winy, leży także po stronie nas samych, Polaków. W większej części to właśnie my doprowadziliśmy do upadku naszego państwa. W Polsce zbyt późno zaczęto podejmować jakiekolwiek próby reform, słabo rozwinięta armia, złota wolność szlachecka, liberum veto, wolna elekcja, rokosz, postępująca korupcja, system podatkowy był zbyt słaby czego efektem był pusty skarb.
Czy na tle tych faktów mieliśmy jakiś szanse przetrwać, ustrzec się utraty niepodległości na 123 lata? Ciężko jest odpowiedzieć jednoznacznie na tak postawione pytanie. Problematyka ta jest bardzo złożona i wymaga głębokiej analizy, ale nie można zapomnieć o jednym. Choć unicestwiliśmy się po części własnymi rękami, to nigdy nie pogodziliśmy się z utratą niepodległości. Nastał okres 123 lat walki o odzyskanie swojego miejsca w Europie.
Artykuł pozyskany dzięki uprzejmości serwisu Cyceron.org