Początek rodu
Książęcy ród Poniatowskich swój rodowód wywodzi z dość egzotycznego miejsca jak na polską rodzinę szlachecką. Jego protoplasta przybył, bowiem w XVII wieku do Krakowa z północnych Włoch. Giuseppe Salinguerra urodzony w 1612r. pochodził ze starej patrycjuszowskiej rodziny Torrelich.
Jego pierwszym znanym przodkiem był żyjący w XI wieku Pietro Torrelo. Założyciel patrycjuszowskiej dynastii Salinguerra, która rządziła komuną miejską Ferrary, należała do stronnictwa gibelinów i konkurowała o wpływy z rodem d’Este.
Po przybyciu do Polski Giuseppe ożenił się z Zofią Śreniawą i miał z nią syna Jana. On to ożeniwszy się w 1650r. z Jadwigą Maciejowską został włączony przez ród żony do herbowych Ciołek. Uzyskawszy polskie szlachectwo przybrał sobie nazwisko od posiadanego majtku Poniatów.
Wnukiem Jana Poniatowskiego był Stanisław. Początkowo żył jak średnio zamożny szlachcic w odziedziczonym po rodzicach majątku. Los uśmiechnął się do niego po śmierci Jana III Sobieskiego.
W dobie wojny północnej i wojny domowej w Rzeczpospolitej stanął po stronie króla szwedzkiego. Ratując dwukrotnie życie monarchy wzbudził w nim podziw. Karol XII za zasługi wojenne uhonorował Stanisława stopniem szwedzkiego generała. Taki awans społeczny ambitny szlachcic szybko zamienił w nawiązywanie kontaktów z arystokracją oraz pomnażanie majątku.
Udało mu się ożenić z Konstancją Czartoryską. Związek ten z kolei dał mu wpływ na życie polityczne w kraju. Stanisław Poniatowski stał się jednym z filarów stronnictwa politycznego „Familii”. Z Konstancją doczekał się gromadki dzieci, z których najbardziej znanym był oczywiście Stanisław Antoni, król polski od 1764r.
Poniatowski królem Polski
Stanisław August, bo tak brzmiało jego tronowe imię na Sejmie 4 grudnia 1764r. wystarał się, aby jego żyjące rodzeństwo otrzymało rzadki w Rzeczpospolitej zaszczyt noszenia tytułu książęcego. Od tej chwili w Polsce Poniatowscy byli pierwszymi od czasów Jagiellonów książętami krwi.
Młodszy brat króla Andrzej będący feldmarszałkiem w służbie cesarskiej 10 grudnia 1765r. wystarał się natomiast dla siebie i dla swojego potomstwa tytuł książęcy w Czechach i Austrii. Tytuł ten odziedziczył po nim jego syn, późniejszy Marszałek Francji, Józef Poniatowski.
Król Stanisław August nigdy nie założył rodziny i nie miał legalnych potomków. Starał się jednak za wszelką cenę zapewnić następstwo tronu któremuś ze swoich bratanków. Jego wybór padł na syna starszego brata Kazimierza, Stanisława.
Stanisław Poniatowski był faworyzowany przez króla, brał udział w polityce państwowej, mieszkał na Zamku Warszawskim. Plany te pokrzyżowała jednak protektorka Rzeczpospolitej caryca Katarzyna II.
W 1791r. na następcę tronu Ustawa Rządowa wyznaczała Wettinów, co było kompromisem przyjętym przez stronników reform. Po upadku państwa polskiego w 1795r., gdy w Rosji rozpoczął panowanie Paweł I, twierdzący, że jest naturalnym synem Stanisława Augusta. Pojawiła się nadzieja powrotu na tron Poniatowskich. Nie powiodła się jednak gdyż, w 1798r. Stanisław August zmarł, a car został zabity w 1801r.
Napoleon I, który utworzył w 1807r. Księstwo Warszawskie przekazał w nim tron Wettinom zgodnie z wolą Ustawy Rządowej z 1791r. Pojawił się natomiast pomysł małżeństwa dziedziczki króla Fryderyka Augusta I, Augusty z Józefem Poniatowskim. Ten jednak zginął pod Lipskiem w 1813r. co przekreśliło kolejną próbę powrotu Poniatowskich na tron.
Dalsze losy rodziny Poniatowskich
Z pierwszego pokolenia książąt Poniatowskich tylko Kazimierz i Andrzej doczekali się męskich potomków. Król Stanisław August nigdy nie miał oficjalnie żony, chociaż czasami uważa się, iż przed śmiercią zawarł morganatyczny związek ze swoją długoletnią metresą Elżbietą z Szydłowskich Grabowską, z którą miał syna Stanisława noszącego od XIX w. tytuł hrabiego Grabowskiego.
Książe Józef Poniatowski prowadząc bujne życie nigdy się nie ustatkował. Doczekał się dwóch nieślubnych synów, którzy jak ojciec wybrali w przyszłości karierę wojskową. Nie mieli oni praw do tytułu książęcego mimo to używali nazwiska ojca.
Inaczej potoczyły się losy ulubionego bratanka królewskiego. Stanisław Poniatowski (zm. 1833) po rozbiorze Rzeczpospolitej wyjechał za granicę. Tam nie szczędził sił żeby pomnażać swój majątek i stać się kolekcjonerem dzieł sztuki. Będąc we Włoszech związał się z mieszczką rzymską Cassandrą Lucci, z którą doczekał się gromadki nieślubnych dzieci. Widać jego frywolne życie nie podobało się w papieskim mieście, gdyż szybko przeniósł się do Florencji.
Pod koniec życia miał się nawet ożenić. Dokonał również uregulowania spraw rodzicielskich wobec swojego potomstwa. Jeden z jego synów Józef zapoczątkował włosko-francuską linię rodu Poniatowskich. 20 listopada 1847r. jako potomek królewskiego rodu wystarał się o dziedziczny tytuł księcia di Monte Rotondo nadany przez władców Toskanii, a w 1850r. uznany przez cesarza w Austrii. Józef zabłysnął również niezwykłym talentem, który odziedziczył po przodkach. Był miedzy innymi: żołnierzem, śpiewakiem operowym, kompozytorem, dyplomatą, politykiem. Będąc przyjacielem Napoleona III, w służbie cesarskiej otrzymał godność senatora i dyrektora opery paryskiej.
Obecnie większość książąt Poniatowskich mieszka we Francji. Księciem di Monte Rotondo jest Filip Poniatowski. Najbardziej znanym z Poniatowskich był jednak Michel, mąż stanu, wieloletni minister spraw wewnętrznych Francji, deputowany Parlamentu Europejskiego. Również jego synowie poszli drogą kariery politycznej: najstarszy Ladislas Poniatowski jest senatorem, młodszy Axel Poniatowski deputowanym.
