Wskrzeszenie rodziny Romanowów
W 1672r. na cesarzowej Elżbiecie wygasła carska linia Romanowów panująca w Rosji od 1613r. Caryca wyznaczyła w 1742r. na swojego następcę Karola Piotra Ulryka von Holstein-Gottorp z dynastii Oldenburg, syna swojej siostry Anny.
Kiedy przybył on do Rosji zmienił imię na prawosławne Piotr Fiodorowicz. Cesarzowa zadbała o to, aby ożenił się w 1745r. z księżniczką askańską Zofią Augustą Fryderyką Anhalt-Zerbst, po przejściu na prawosławie Katarzyną Aleksiejewną.
Przyszły cesarz Piotr III nie był jednak zdolny psychicznie ani fizycznie do podołania małżeńskim obowiązkom. Elżbieta zaniepokojona tym stanem rzeczy znalazła Katarzynie kochanka w osobie hrabiego Siergieja Sałtykowa. Wywodził się on ze starej bojarskiej rodziny, która pojawiła się w Moskwie na przełomie XVI i XVII w. i była spokrewniona z dynastią Romanowów.
Z romansu tego przyszedł na świat przyszły cesarz Paweł I urodzony w 1754r. Od niego pochodzą kolejni przedstawiciele dynastii, której oficjalna nazwa brzmiała Holstein-Gottorp-Romanow. Niemiecka nazwa rodu nie pasowała do realiów Rosji, dlatego od XIX w. używano dla podkreślenia ciągłości władzy nazwiska Romanow.
Romanowowie ponownie na tronie
Po wstąpieniu na tron w 1762r. Katarzyna II za wszelka cenę starała się odsunąć od tronu Pawła, przeznaczając na swojego następcę jego syna Aleksandra urodzonego w 1777r. Nie zgodził się na to Paweł I i po śmierci matki przejął osobiście władze. 5 kwietnia 1797r. wprowadził prawo sukcesji tronu w Rosji, które regulowało zasadę następstwa tronu oraz określało kto należy do rodziny cesarskiej. Zarządzenie to pomimo kilku zmian obowiązywało do 1917r.
Aleksander I został cesarzem w 1801r. Nie mając męskich potomków po śmierci tron przekazać miał młodszemu bratu wielkiemu księciu Konstantemu. Ten po śmierci pierwszej żony postanowił poślubić polską arystokratkę Joannę Grudzińską. W 1819r. zrzekł się praw do tronu i w 1820r. zawarł związek morganatyczny z kobietą, którą pokochał. Cesarz był, więc zmuszony wydać w 1823r. tajny manifest, a raczej testament, w którym przekazywał tron swojemu młodszemu bratu wielkiemu księciu Mikołajowi.
Cesarze rosyjcy królami Polski
Sytuacja ta spowodowała po śmierci Aleksandra I w 1825r. krótkotrwałe zamieszanie w Rosji oraz przyczyniła się do powstania dekabrystów. Kongres Wiedeński w 1815 r. ustanowił Królestwo Polskie trwale złączone z Cesarstwem Rosyjskim, na którego czele jako dziedziczni królowie stać mieli cesarze rosyjscy.
W 1831r. podczas powstania listopadowego Sejm podjął jednak decyzję o detronizacji Romanowów. Mikołaj I po stłumieniu powstania w 1832r. wydał Statut Organiczny, którym de facto likwidował odrębność państwa polskiego. Nie zrzekł się jednak tytułu królewskiego. Jego następcy nadal w oficjalnej tytulaturze nazywali się królami polskimi.
Po śmierci Mikołaja I w 1855r. nowym cesarzem został jego syn Aleksander II. Wiązano z nim ogromne nadzieje, przewidywano, że zreformuje Rosję. Nowy car rzeczywiście podjął się tego trudu. Zginął jednak w wyniku zamachu w 1881r. Jego następca Aleksander III nie był zupełnie przygotowany do rządzenia krajem i wiele planów ojca zaprzepaścił. Był jednak wzorem ojca i głowy rodziny pozostawiając sześcioro dzieci.
W 1894r. następcą tronu został Mikołaj II ożeniony z wnuczką królowej angielskiej Wiktorii, Alicją. Mimo zgodnego małżeństwa carska rodzina przeżyła tragedię, gdy okazało się, że jedyny syn pary cesarskiej Aleksy urodzony w 1904r. odziedziczył po matce „chorobę heską”, hemofilię.
Car borykał się również z problemami państwa. Przegrana wojna z Japonią w 1905r., kryzys gospodarczy w państwie spowodowały falę niezadowolenia społecznego. Przystąpienie Rosji w 1914r. do I wojny światowej problemy wewnętrzne jeszcze zaogniły. Podjęte na prędce reformy również nie dały oczekiwanego rezultatu.
Obalenie Romanowów
Rewolucja lutowa w 1917r. pozbawiła Mikołaja II realnej władzy. W marcu 1917r. car zrzekł się tronu na rzecz swojego młodszego brata. Nowy car Michał II nie interesował się jednak zupełnie polityką i kilka dni później abdykował.
Mikołaj II wraz z rodziną stał się więźniem nowego rządu. O jego losie zadecydowała rewolucja październikowa w 1917r. Zamach stanu bolszewików postanowił o skończeniu w Rosji z monarchią. W 1918r. cesarza Mikołaja II, jego dzieci i żonę rozstrzelano. Podobny los spotkał Michała II.
Część rodziny Romanowów ocalała. Należeli do nich ci, którzy w czasie rewolucji mieszkali za granicą. Kilkoro potomków Aleksandra III uratowała ewakuacja zorganizowana przez rząd brytyjski. Obecnie za głowę rodu uważa się praprawnuczka Aleksandra II wielka księżna Maria Władymirowna.
