Książka pod tytułem „Przewrót majowy 1926 roku w oczach Kremla” pod redakcją Bogdana Musiała i przy współpracy Jana Szumskiego została wydana przez Instytut Pamięci Narodowej i Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w 2009 roku. Jest to kolejna pozycja tego wydawcy z serii Dokumenty (Tom 39).
Publikacja składa się z dwóch części: tekstów napisanych przez historyków, wprowadzających Czytelnika w omawiane kwestie oraz dokumentów obrazujących główne zagadnienie tytułowe.
W pierwszej z nich znajdziemy artykuł Bogdana Musiała napisany przy współpracy z Janem Szumskim, dotyczący przewrotu majowego w oczach radzieckich przywódców partyjnych oraz echa w Republice Weimarskiej. Choć większa część książki rzeczywiście dotyczy odbioru wydarzeń z 1926 roku w Moskwie, to w tym wypadku tytuł może być trochę mylący, ponieważ druga z prac zamieszczonych w części pierwszej dotyczy przewrotu majowego widzianego z polskiej perspektywy, którą przybliża Czytelnikom Norbert Wójtowicz.
Obydwa artykuły bez wątpienia są dobrym wprowadzeniem do dalszych dokumentów. Przeprowadzają Czytelnika przez zdarzenia od bitwy 1920 roku, tłumacząc tym samym późniejsze reakcje sowieckie aż do wydarzeń z marca 1926 roku i ich reperkusji w ZSRR i Niemczech. Nawet osoby niezorientowane w wydarzeniach poznają dogłębnie przyczyny, przebieg i skutki zajść, będących najważniejszą cenzurą w międzywojennej Polsce. Artykuły pokazują przewrót majowy z dwóch, zupełnie rozbieżnych perspektyw, ale oprócz tego zarysowują metodę funkcjonowania państwa pod rządami Lenina i Stalina oraz europejskie stosunki międzynarodowe w dwudziestoleciu. Dodatkowo forma prac jest przystępna dla każdego, a przedstawiona sytuacja została ciekawie opisana i wzbogacona o relacje światków. Nawet osoby żywo zainteresowane tematem powinny znaleźć w pierwszej części coś dla siebie, ze względu na umieszczone w książce, a mało znane ekscesy z przewrotu majowego. Norbert Wójtowicz oprócz ukazania faktów i ocen zamachu wskazuje bogatą literaturę poświęconą tej tematyce przechodząc od publikacji z II Rzeczypospolitej aż po wydania współczesne. Autorzy nie narzucają Czytelnikom swojej opinii na dany temat, pozwalając na samodzielną ocenę wydarzeń.
W części drugiej, składającej się z przetłumaczonych dokumentów Rosyjskiego Archiwum Państwowego Historii Społeczno-Politycznej, możemy znaleźć takie relacje jak: memorandum do KC KPP (Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Polski) z propozycją zawarcia sojuszu z Piłsudskim, fragment listu sekretarza KC KPP Stefańskiego do Moskwy z przedstawieniem sytuacji w Polsce podczas przewrotu majowego czy Notatka Feliksa Dzierżyńskiego do Józefa Stalina dotycząca spodziewanej wojny z Polską. W tej części Czytelnik ma możliwość samodzielnej analizy dokumentów i wyciągnięcia własnych wniosków, a całość pokazuje nie tylko reakcje KPP i Kremla na zamach majowy oraz podejmowane działania, zmierzające do przejęcia władzy, ale też relacje panujące między tymi instytucjami. Dokumenty zostały ułożone chronologicznie i obejmują okres od 15 marca do 30 lipca 1926 roku. Dzięki temu uwidaczniają ewolucję w poglądach polskich komunistów, będących odzwierciedleniem opinii dygnitarzy radzieckich.
Reasumując poleciłabym „Przewrót majowy 1926 w oczach Kremla” zarówno osobom na co dzień niezwiązanym z historią, ze względu na przystępność i ciekawe opisanie wydarzeń przez autorów, jak i tym, którzy interesują się historią i nie są nowicjuszami w temacie zamachu majowego. Publikacja jest o tyle niecodzienna, że obrazuje głównie reakcje największego sąsiada Polski na wydarzenia 1926 roku, przy okazji przekazując rzetelną wiedzę na temat samego przewrotu. Dodatkowo dobre wykonanie i twarda okładka zapewnią trwałość na długi czas.
Zostaw komentarz