Podczas głosowania 19 lipca 1989 r. potwierdziły się obawy co do lojalności posłów i sojuszników PZPRu – kandydatura Jaruzelskiego na urząd prezydenta przeszła jednym głosem. Po raz pierwszy wybierano za pomocą anonimowych kart, na których były trzy opcje: jestem za, jestem przeciw, wstrzymuję się. Użyto urny, liczenie głosów było jawne i transmitowane przez TVP. Nie obyło się bez manifestacji: Gabriel Janowski wrzucając swoją kartę do skrzynki krzyknął Jestem za Lechem Wałęsą!, czterech posłów w ogóle nie przyszło na głosowanie – w zamian przysłali list z informacją, że nie mają na kogo głosować, gdyż Jaruzelski jest odpowiedzialny za wprowadzenie stanu wojennego. Na sali było 544 posłów i senatorów, oddano 537 ważnych głosów: 270 głosów za, 233 głosy przeciw, 34 posłów i senatorów wstrzymało się od głosu.
Wynik wyborów i nastroje społeczne spowodowały, że Jaruzelski całkowicie wycofał się z reform społecznych przeprowadzanych przez rząd Tadeusza Mazowieckiego. Jaruzelski nazywał swoją prezydenturę piorunochronem, ponieważ starł się zagwarantować faktyczną realizację porozumień Okrągłego Stołu. Kadencja miała trwać sześć lat, a zgodnie z prawem prezydent miał ogromny wpływ na tworzenie rządu, posiadał prawo veta wobec ustaw, duże uprawnienia w polityce zagranicznej, w razie stanu wyjątkowego mógł rządzić krajem. Instytucja prezydenta była pomyślana jako zabezpieczenie państwa przed negatywnymi skutkami gwałtownych przeobrażeń politycznych. Jaruzelski nigdy nie skorzystał z instytucji veta – podporządkował się całkowicie demokratycznym mechanizmom ustrojowym, nie próbował hamować reform, odbywały się one za jego przyzwoleniem. Z ustrojowego punktu widzenia ta prezydentura była bardzo słaba, co przyczyniło się do skrócenia jej kadencji. Bardzo ważną rolę odegrała opinia publiczna, która domagała się rezygnacji Jaruzelskiego oraz przeprowadzenia nowych, całkowicie wolnych wyborów parlamentarnych. 27 września 1990 roku Sejm znowelizował Konstytucję, zmieniono zasady wyboru prezydenta, wykreślono elekcję poprzez Zgromadzenie Narodowe, wpisano powszechne i bezpośrednie wybory.
Zgodnie z ustaleniami Okrągłego Stołu Jaruzelski wysunął kandydata na premiera – Czesława Kiszczaka. Był on drugą osobą w PZPR: doprowadził do rozmów przy Okrągłym Stole, reprezentował bardzo liberalną politykę rozmów z opozycją i miał wśród niej poparcie. Pojawił się sprzeciw Solidarności, ponieważ osoba premiera nie była częścią kontraktu Okrągłego Stołu, przeciwko Kiszczakowi wypowiedzieli się także koalicjanci PZPRu. Niepowodzenie kandydatury Kiszczaka to moment kiedy Jaruzelski zrezygnował z wpływu na reformy w państwie, wróciła koncepcja Michnika z artykułu Wasz prezydent – nasz premier. Osoby, które wcześniej krytykowały takie dążenie, m.in. główny oponent – Tadeusz Mazowiecki – zaczęły wypowiadać się pozytywnie o takim rozwiązaniu, również Lech Wałęsa poparł taką inicjatywę wspólnie z braćmi Kaczyńskimi. Na czele klubu parlamentarnego Solidarność w Sejmie stał wtedy Bronisław Geremek, postrzegany jako osoba, która ma podjąć się misji stworzenia nowego rządu. Lech Wałęsa zaproponował jednak Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko premiera, ponieważ był jego głównym doradcą podczas obrad Okrągłego Stołu.
Rząd mazowieckiego
24 sierpnia 1989 roku powstaje rząd Tadeusza Mazowieckiego
• Tadeusz Mazowiecki (Solidarność) – prezes Rady Ministrów PRL
• Leszek Balcerowicz (Solidarność) – minister finansów publicznych,
• Czesław Janicki (ZSL) – minister rolnictwa, gospodarki żywnościowej i leśnictwa,
• Jan Janowski (SD) – minister – kierownik Urzędu Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń,
• Czesław Kiszczak (PZPR) – minister spraw wewnętrznych,
• Jacek Ambroziak (Solidarność) – szef Urzędu Rady Ministrów,
• Artur Balazs (Solidarność RI) – minister ds. socjalnych i cywilizacyjnych wsi,
• Aleksander Bentkowski (ZSL) – minister sprawiedliwości,
• Izabela Cywińska (Solidarność) – minister kultury i sztuki,
• Aleksander Hall (Solidarność) – minister ds. współpracy z organizacjami politycznymi i stowarzyszeniami,
• Bronisław Kamiński (ZSL) – minister ochrony środowiska i zasobów naturalnych,
• Andrzej Kosiniak-Kamysz (ZSL) – minister zdrowia i opieki społecznej,
• Marek Kucharski (SD) – minister ds. organizacji resortu łączności,
• Jacek Kuroń (Solidarność) – minister pracy i polityki socjalnej,
• Aleksander Mackiewicz (SD) – minister rynku wewnętrznego,
• Jerzy Osiatyński (Solidarność) – minister – kierownik Centralnego Urzędu Planowania,
• Aleksander Paszyński (Solidarność) – minister gospodarki przestrzennej i budownictwa,
• Henryk Samsonowicz (Solidarność) – minister edukacji narodowej,
• Florian Siwicki (PZPR) – minister obrony narodowej,
• Krzysztof Skubiszewski (bezpartyjny) – minister spraw zagranicznych,
• Tadeusz Syryjczyk (Solidarność) – minister przemysłu,
• Marcin Święcicki (PZPR) – minister współpracy gospodarczej z zagranicą,
• Witold Trzeciakowski (Solidarność) – minister-członek Rady Ministrów, od grudnia 1989 przewodniczący Rady Ekonomicznej,
• Franciszek Wielądek (PZPR) – minister transportu, żeglugi i łączności
Krzysztof Skubiszewski prowadził delikatną politykę zagraniczną: pierwsze umowy dotyczyły współpracy z Niemcami, utrzymywano także dobrą współpracę z ZSRR. Dziś politolodzy uważają, że Mazowiecki nie wykorzystał szansy jaką dostał zostając premierem, tempo reform mogło być o wiele szybsze. W sierpniu 1989 Mazowiecki podczas rozmowy z Wałęsą, który próbował nakłonić go do nieco innych nominacji, powiedział: mogę być premierem dobrym albo złym, ale nie zgodzę się być premierem malowanym. Był to pierwszy moment, kiedy Mazowiecki ujawnił swoją linię rządzenia. Rząd Mazowieckiego cieszył się ogromnym zaufaniem społecznym; w momencie powoływania gabinetu miał poparcie na poziomie 84%.
Gruba kreska – oddzielenie tego co było od tego, co czynić będzie nowy rząd – było to pojęcie stworzone przez Mazowieckiego i wypowiedziane podczas expose: Rząd, który utworzę, nie ponosi odpowiedzialności za hipotekę, którą dziedziczy. Ma ona jednak wpływ na okoliczności, w których przychodzi nam działać. Przeszłość odkreślamy grubą linią. Odpowiadać będziemy jedynie za to, co uczyniliśmy, by wydobyć Polskę z obecnego stanu załamania.
Ostatnie reformy ustrojowe:
• 29 grudnia 1989 nowelizacja Konstytucji: usunięto cały tekst preambuły o przyjaźni z ZSRR, socjalistycznym charakterze państwa itd.; zmieniono godło Polski (przywrócono koronę orłowi), wrócono do pluralizmu politycznego i zasad demokratycznego państwa prawa
• przebudowa struktur aparatu państwowego w terenie – głównym celem Solidarności była decentralizacja państwa; 27 maja 1990 odbyły się wybory samorządowe – frekwencja wyniosła 42% ponieważ ludzie nie do końca rozumieli ideę samorządności; pojawia się samorząd terytorialny, podstawową jednostką była gmina
• powszechne i bezpośrednie wybory głowy państwa – I tura 25 listopada 1990 – frekwencja 66%, II tura 1 grudnia – przechodzą do niej Lech Wałęsa i Stanisław Tymiński; frekwencja 53%
• 27 stycznia 1990 r. odbył się ostatni zjazd PZPR, jednogłośnie rozpoczął się konwent założycielski nowej partii – Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej (SDRP) – której przewodniczącym został Aleksander Kwaśniewski, a Leszek Miller sekretarzem generalnym
• w 1990 roku mieliśmy ponad 200 partii politycznych w Polsce, jako pierwsze rejestrują się KPN, UPR (jako stowarzyszenie), PSL, SP
• wybory parlamentarne w 1991 r. przeprowadzono w oparciu o formułę wyborów demokratycznych; był to ostatni etap reform ustrojowych
Zostaw komentarz