Traktat Wersalski i Jego Konsekwencje
Po zakończeniu pierwszej wojny światowej, przywódcy zwycięskich państw, wstrząśnięci okropnościami minionego konfliktu, pragnęli zapobiec wybuchowi kolejnej wojny. Mimo to, zwycięskie imperia skupiły się głównie na zabezpieczeniu własnych interesów.
Dążenia Francji i Wielkiej Brytanii
Francja dążyła do całkowitego osłabienia Niemiec, planując podział kraju, likwidację niemieckiej armii oraz objęcie Nadrenii protektoratem Ligi Narodów. Wielka Brytania sprzeciwiała się takiemu podejściu, obawiając się, że zbyt silna pozycja Francji zakłóci równowagę sił w Europie. Ponadto, Wielka Brytania widziała zagrożenie w ekspansji wpływów Rosji Sowieckiej na wschodnią Europę i Niemcy.
Podpisanie i Ratyfikacja Traktatu
Traktat Wersalski został podpisany 28 czerwca 1919 r., a jego ratyfikacja nastąpiła 10 stycznia 1920 r., co uznaje się za moment jego wejścia w życie. W tym czasie Europa różniła się znacząco od stanu sprzed 1914 r. Na mapie pojawiły się nowe kraje, takie jak Polska, Czechosłowacja i Jugosławia, podczas gdy inne, jak Austro-Węgry, zniknęły w wyniku rozpadu. Nowym wyzwaniem był również ustrój komunistyczny, który zapanował w Rosji.
Problematyczne Postanowienia Traktatu
Mimo początkowej radości i nadziei na trwały pokój, Traktat Wersalski okazał się nieprzystosowany do nowej sytuacji politycznej i układu sił w Europie. Jego przepisy zawierały wiele luk i niedociągnięć, co wkrótce miało się okazać fatalne w skutkach.
Kluczowe Postanowienia Traktatu
- Odszkodowania wojenne: Niemcy zobowiązano do spłaty odszkodowań w ciągu 30 lat.
- Demilitaryzacja: Niemcy zostały pozbawione obowiązku służby wojskowej, a ich armia została zredukowana do 100 tysięcy żołnierzy (Reichswehr), odpowiedzialnych jedynie za utrzymanie porządku wewnętrznego.
- Zakazy wojskowe: Niemcom zabroniono posiadania lotnictwa, łodzi podwodnych oraz broni pancernej.
- Zmiany terytorialne: Francja odzyskała Alzację i Lotaryngię, a na 15 lat uzyskała mandat na Zagłębie Saary.
- Strefa zdemilitaryzowana: Wprowadzono 50-kilometrową strefę zdemilitaryzowaną nad Renem.
- Liga Narodów: Powołano Ligę Narodów, mającą na celu utrzymanie pokoju międzynarodowego.
- Traktaty mniejszościowe: Podpisane przez Polskę, Czechosłowację, Jugosławię, Rumunię i Grecję, miały zapewnić równe traktowanie mniejszości narodowych. Nie miały one jednak zastosowania w koloniach i na terenach mandatowych.
Niezadowolenie Niemiec i Wzrost Napięć
Nałożenie na Niemcy ogromnych odszkodowań, pozbawienie Alzacji i Lotaryngii oraz ograniczenie armii wywołało rozgoryczenie i niechęć wśród Niemców. To niezadowolenie stworzyło dogodne warunki dla rozwoju ruchów komunistycznych i nacjonalistycznych, co wzmocniło popularność Hitlera i NSDAP. Liga Narodów, funkcjonując bez udziału USA, nie była w stanie skutecznie rozwiązywać konfliktów ani utrzymać pokoju, co prowadziło do dalszych napięć.
Kryzysy i Próby Stabilizacji
W 1922 r. na konferencji w Genui Anglia i Francja miały różne cele: Anglia chciała odzyskać pieniądze pożyczone Carskiej Rosji, podczas gdy Francja naciskała na natychmiastowe wypłacenie odszkodowań przez Niemcy. Jedynym pozytywnym skutkiem konferencji było wyjście ZSRR z politycznej izolacji.
Rok później Francja zajęła Zagłębie Ruhry, by wymusić na Niemczech spłatę odszkodowań, ale ten krok okazał się niefortunny, zmuszając Francję do wycofania wojsk. W obliczu kryzysu pojawiła się jednak nadzieja – Amerykanin Charles Dawes opracował plan pomocy finansowej dla Niemiec, które pod rządami Gustava Stresemanna rozpoczęły rewizję granic z Polską. Zachodnie mocarstwa milczały, pokazując, że ich priorytetem były własne interesy, a nie stabilność Europy.
Konkluzja
Traktat Wersalski nie uchronił Europy przed kolejną wojną, ale to nie jego postanowienia były główną przyczyną tego niepowodzenia. To sprzeczne interesy mocarstw – izolacjonizm USA, imperializm Francji i polityka równowagi Wielkiej Brytanii – doprowadziły do dyplomatycznych konfliktów. Wzrost popularności narodowego socjalizmu w Niemczech oraz dążenie ZSRR do światowej rewolucji komunistycznej były czynnikami, które ostatecznie przyczyniły się do wybuchu II wojny światowej.