Ludwik Węgierski, węg. Lajos I Nagy, Ludwik I Wielki (ur. 5 marca 1326 w Wyszegradzie, zm. 10 września 1382 w Trnawie) – król Węgier w latach 1342–1382, król Polski w latach 1370–1382.
Pochodzenie
Ludwik pochodził z rodu Andegawenów (gałąź Kapetyngów) – dynastii rządzącej Węgrami od 1308 do 1382. Jego ojcem był król Węgier Karol Robert, a matką Elżbieta Łokietkówna, córka króla Polski Władysława I Łokietka i siostra Kazimierza III Wielkiego. Elżbieta była głównym doradcą Ludwika, a jej pozycja na Węgrzech była bardzo silna.
Panowanie na Węgrzech
Pierwszym krokiem w polityce Ludwika była próba opanowania Neapolu w latach 1343–1344, gdzie panowała królowa Joanna I, podejrzewana o przyczynienie się do śmierci swego męża Andrzeja, brata Ludwika. Po niepowodzeniu działań dyplomatycznych król podjął dwie wyprawy wojenne w latach 1347/1348 i w 1350. Udało mu się opanować kraj, ale nie zdołał się w nim utrzymać. Ostatecznie tron neapolitański przypadł Karolowi z Durazzo, kuzynowi Ludwika.
Lata 1351–1352 przyniosły z kolei zaangażowanie się Ludwika w sprawy Rusi halicko-włodzimierskiej. Pomógł on królowi Kazimierzowi Wielkiemu w zdobyciu jej i przyłączeniu do Polski, przy czym zastrzegł sobie prawo jej wykupu, w razie gdyby po Kazimierzu dziedziczył jego legalny potomek.
Było to związane z planami dynastycznymi obu królów. Na mocy szeregu postanowień Ludwik i jego męscy potomkowie zyskiwali prawa do tronu polskiego po śmierci Kazimierza, gdyby ten nie miał męskiego potomka. 24 stycznia 1355 wydano też w tej sprawie tzw. przywilej budziński, na mocy którego możnowładztwo małopolskie potwierdziło prawa Ludwika do korony polskiej, a ten w zamian potwierdził wszystkie dotychczasowe przywileje.
Zapewniwszy sobie prawa sukcesyjne w Polsce, Ludwik powrócił do aktywnej polityki na Bałkanach i jeszcze w grudniu tego samego roku (1355) zhołdował Serbię, część Bułgarii oraz na pewien czas również Bośnię. Po wojnach z Republiką Wenecką Ludwik opanował także Dalmację z Dubrownikiem i wzmacniał swą pozycję na Adriatyku.
Panowanie w Polsce
Po śmierci Kazimierza Wielkiego (5 listopada 1370) Ludwik przybył do Krakowa i 17 listopada w katedrze wawelskiej został koronowany przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorię na króla Polski. Zawiązano więc wówczas unię personalną pomiędzy oboma królestwami. Po objeździe kraju wrócił on na Węgry, a władzę powierzył regentom, m.in. Elżbiecie Łokietkównie i Sędziwojowi Pałuce.
Jako król Polski Ludwik w 1372 zrzekł się praw do Śląska, co zapewniło mu dobre stosunki z Czechami. 17 września 1374 wydał on dla szlachty polskiej przywilej koszycki. Na jego mocy w Polsce dziedziczyć mogła jedna z jego córek, a szlachta zwolniona została m.in. z podatku gruntowego poza 2 groszami z łana. W 1381 przywilej ten został rozszerzony również na duchowieństwo (przy poradlnym wynoszącym 4 grosze z łana).
Śmierć
Ludwik zmarł w Trnawie w nocy z 10 na 11 września 1382. Pochowany został w katedrze w Székesfehérvár (Białogród Stołeczny) na Węgrzech.
Ocena panowania
Na Węgrzech Ludwik otrzymał przydomek „Wielki” i uchodzi za jednego z najwybitniejszych władców tego kraju. W polityce wewnętrznej doprowadził do zrównania w prawach magnatów i szlachty węgierskiej za pomocą tzw. decretum unicum wydanego 11 grudnia 1351. Założył też uniwersytet w Peczu. W Polsce nie cieszył się nigdy zbytnią popularnością, ale doprowadził m.in. do rozwoju handlu i zapobiegł rozpadowi królestwa.
źródło: wikipedia.org