Zbigniew przyszedł na świat w 1073 roku co zostało odnotowane tylko w niektórych źródłach, gdyż wówczas żył jeszcze Bolesław Śmiały. Na świat nie przyszedł więc wówczas potomek władcy, tylko jego brata – Władysława Hermana.
Sytuacja zmieniła się jednak w 1079 rokukiedy to po wygnaniu Śmiałego i objęciu władzy przez Hermana stawał się on następcą tronu piastowskiego. Jednak jego sytuacja nie należała do łatwych, szczególnie po roku 1086 kiedy to narodził się Bolesław Krzywousty. Otóż Zbigniew był synem Przecławy. Ta mimo że ze znanego rodu Prawdziców, nie należała do rodu książęcego, a ślub Przecławy i Hermana odbył się tylko w obrządku słowiańskim, co dawało podstawy możnym do odrzucenia go jako prawowitego syna (sam Anonim nazywa go „synem nałożnicy”).
Krzywousty zaś narodził się z czeskiej księżniczki Judyty.
W tej sytuacji Herman wysłał swego pierworodnego do Krakowa na naukę, a następnie w latach 1088/1089 do żeńskiego (!) klasztoru w Kwedlinburgu.
Nie można to nazwać złym losem, gdyż Zbigniew mógł zostać wpływowym duchownym, zresztą większość młodszych członków rodziny tak kończyła, jednak Zbigniew posiadał duże ambicje polityczne.
Pchali go do tego również niezadowolone z władztwa Hermana (i Sieciecha) możni polscy – w szczególności ród Awdańców (z tego rodu pochodził późniejszy Skarbimir buntujący się przeciw Krzywoustemu – został przez niego oślepiony).
Zbigniew opuścił więc klasztor i walczył o ojcowiznę, raz u boku przyrodniego brata raz przeciw niemu.
W 1093 roku otrzymał we władanie Śląsk, lecz na krótko, gdyż ofensywa Sieciecha zmusiła go do ucieczki. Po krótkiej obronie w Kruszwicy dostał się do sieciechowej niewoli. Przebywał w niej do roku 1097, kiedy upomniało się o niego możnowładztwo – otrzymał wówczas we władanie Wielkopolskę, Kujawy i Mazowsze.
Po śmierci ojca zaczął wojować z Krzywoustym od 1106 roku. Po wygnaniu w 1108 roku mimo pomocy niemieckiej nie zdołał zwyciężyć brata.
W 1112 roku przybył do Polski i w brutalny sposób został zgładzony – zmarł po oślepieniu – najpewniej od zadanych ran.